Runo II
- Stary i mocny Väinö
- Podniósł się, stanął na ziemi,
- Wbił stopy obie w grunt.
- Na wyspie w środku morza
- Żył wolny za rokiem rok
- Mówiąc sobie: "Mam czas,
- Wyspa jest nie nazwana,
- Jeszcze nie szumi mowa."
- Lecz myśl się z wolna poczyna:
- "Kto będzie obsiewał ziemię?"
- W głowie tkwiło pytanie,
- Ziarnem wzeszła odpowiedź:
- "Sampsa Pellervoinen,
- Czarownik pustynnych pól,
- Ziarno gęsto posieje."
- I wyszedł czarodziej północy
- Z grzbietem przygiętym w pałąk:
- Bagna w łąki przemienił,
- Piaszczyste równiny - w bory.
- Skąd wziął się ten odludek,
- Który tak równo sieje?
- Już jodły się pną na wyżynach,
- Świerki - na szczytach gór,
- Pachną wrzosem polany,
- W dole zieleń się krzewi:
- Brzozy białe w bagniskach,
- Olchy krzepkie nad wodą,
- Wiosną czeremchy świeże
- Wdarły się między wierzby.
- Krwawi już jarzębina
- W świętym miejscu na wzgórzu,
- Łoziny tłumnie się tłoczą,
- Jałowce dymią wśród skał.
- Drzewa uniosły się w górę,
- W niebo na palcach liści;
- Świerk zapalił swój świecznik,
- Sosna - z żywicy koronę,
- Brzozy białe w bagniskach,
- Olchy krzepkie nad wodą,
- Wiosną czeremchy świeże
- Wdarły się między wierzby.
- Wonne jagody jałowca,
- Słodkie jak miód czeremchy.
- Patrzy Väinämöinen
- Na ów wyśniony ogród;
- Drzewa rosną wysoko,
- Niebo kołysze konary,
- Ptaszęce chóry dzwonią.
- Tylko dąb gromowładny
- Nie wschodzi spod murawy
- Na życiodajną swobodę.
- Rozstrzyga sam o swym losie.
- Czekał trzy dni, trzy noce,
- I jeszcze raz tyle dni,
- Powraca, przystaje, patrzy,
- Czy nie ma go na trawie;
- Dąb twardo śpi w żołędzi
- Jak w ziarno zaklęty siłacz.
- Wtedy piękne dziewczyny
- Wyszły z wód morskich na brzeg
- I na przesiece w lesie
- Kosiły łąkę rośną,
- Kosiły wszystkie pięć.
- Okryły mgłą nagą wyspę
- I pod tą mgłą grabiły
- Siano w leśnej uboczy.
- Z sinego morza północy
- Wyskoczył Tursas stary
- I siano swoją brodą
- Podpalił jak łuczywem.
- Siano płonęło ogniem,
- Czarnym dymem na popiół.
- Płonęły w ogniu drzewa,
- Od szczytu do korzeni,
- Aż został stos popiołu.
- Tam ocaliła się żołądź.
- A wtedy trysnął kiełek
- I żwawy, chwacki malec
- Przebił brzuch płodnej ziemi.
- Roznogi wzniósł w powietrze,
- Rozwinął z nich konary;
- Wierzchołek sięgał nieba,
- Gałęzie darły chmury,
- Wstrzymały bieg powietrza,
- Pędzący chyżo wiatr.
- W cieniu zniknęło słońce,
- A księżyc blask utracił.
- Ocknął się Väinämöinen:
- "Co ta przyroda wyprawia!
- Kto powali to drzewo,
- Co cały przesłnia świat?
- Ryba w wodzie nie pływa,
- Kiedy słońce nie świeci.
- Człowiek umiera nocą,
- Kiedy nie ma księżyca.
- Nie bylo bohatera
- Ni człeka tak mocarnego,
- Który by dąb powalił,
- To drzewo gromowładne."
- I wtedy stary Väinö
- Ku bliskim siłom się zwraca:
- "Kave! Ty boska matko,
- Która dałaś mi życie,
- Daj teraz siłę wód
- W postaci morskiego stwora,
- By ściął fatalne drzewo,
- Co cały przesłania świat!"
- Nie potwór, lecz bohater
- Wyłonił się z morskiej głębi
- I ludzką postać wziął.
- Był on nie bardzo wielki,
- Ale też nie najmniejszy:
- Długi na męski kciuk,
- Na piędź kobiecą wysoki.
- Czapę miedzianą miał,
- Stopy w butach miedzianych,
- Miedziane rękawice
- I miedzią zdobny strój.
- Na biodrach - pas miedziany,
- U boku topór z miedzi:
- Na całą piędź toporzysko,
- A ostrze na paznokieć.
- Mocarny Väinämöinen
- Zadał sobie pytanie:
- "Na oko ów bohater
- Wygląda jak mężczyzna:
- Długi na męski palec,
- Wysoki jak kopyto
- Złotorogiego wołu."
- Tak przeto się odezwał:
- "Jaka twa moc u ludzi?
- Nie zlękniesz się umarłego?
- Z żywym w zawody pójdziesz?
- Wszak marny to bohater,
- Co nie zna swojej siły."
- A na to człowiek z morza
- Sypnął słowa jak sól:
- "Jestem - jak każdy człowiek,
- W którym drzemie bohater.
- Przybywam dąb powalić
- I w drzazgi go rozkruszyć."
- Mocarny Väinämöinen
- Zdumiony aż do głębi
- Szerzej otwiera oczy,
- Niż trzeba, żeby widzieć:
- "Nie po to cię stworzono
- Wysokiego na palec,
- Abyś dęby potężne
- Z ziemi w gniewie wyrywał."
- Zaledwie rzekł te słowa,
- Patrzy - widzi rzecz nową:
- Zjawa się przeobraża,
- Bierze postać olbrzyma.
- Stopami gniecie ziemię,
- Głową dziurawi chmury,
- Broda mu sięga po pas,
- Włosy broczą po ziemi,
- Oczy na piędź od siebie,
- Spodnie - dwa sążnie w biodrach,
- W kolanach prawie półtora,
- Nogawka - na łokieć szeroka.
- Stoi i topór ostrzy
- Na kamiennym toczydle,
- Na sześciu młyńskich brusach,
- Siedmiu osełkach twardych.
- A gdy topór wyostrzył,
- Odbił się jednym susem
- Na brzeg z miałkiego piasku.
- Po raz drugi się sprężył -
- Stopą sięgnął murawy.
- W trzecim skoku dosięgnął
- Gałęzi rosłego dębu.
- Ciął od morza po korzeń -
- Natarł ostro siekierą;
- Trzy razy ciął tak celnie,
- Aż iskry szły z żelaza,
- Trzy razy w pień uderzył
- I dąb się nisko schylił.
- Runęło ogromne drzewo
- Pod trzecim ciosem topora.
- Trysnęły z niego drzazgi
- Wiórami białych błyskawic.
- Pień upadł ku wschodowi,
- Ku zachodowi - wierzchołek,
- Konary runęły na północ,
- Gałęzie - na południe.
- Oto, czego dokonał
- Jeden człowiek z toporem:
- Dąb wielki o stu konarach
- W dąbrowie przestał szumieć!
- Kto bądź wziął z niego gałąź,
- Szczęście zdobył wieczyste.
- Kto bądź ujął wierzchołek,
- Stawał się czarodziejem.
- Kto chwycił garść młodych liści,
- Wstąpiła w niego młodość.
- Drzazgi się rozsypały
- Na sinych falach morza;
- Wiatr igrał nimi bezsenny
- >Przez długie noce i dnie,
- Wiatr nimi wściekle miotał,
- Morze je kołysało
- Jak lekkie czółna na wodzie,
- Jak małe łódki na fali.
- Daleko stąd, na północy,
- Młoda dziewczyna z Pohjoli
- Prała nad morzem płótna
- Na białym jak śnieg kamieniu.
- Długo biła kijanką,
- Aż jej gołe kolana
- Poczerwieniały od wody.
- Ujrzała dębowe drzazgi -
- Poniosła śpiesznie do domu:
- Czarodziej z nich zrobi strzały,
- Myśliwy - cudowną broń.
- Teraz, gdy dąb zwalony
- Legł już rozbity w drzazgi,
- Słońce może zajaśnieć
- I księżyc zalśnić może;
- Tabuny chmur się toczą,
- Tęcza w swą obręcz ujęła
- Wyspę od brzegu do brzegu.
- Wtedy wytchnęły lasy,
- Bory tchnęły swobodniej:
- W górze szumiały liście,
- Trawy szumiały na ziemi.
- Ptaki swe przyjście głoszą,
- Kosy znaczą swą radość,
- Dzwońce się rozdzwoniły,
- Kukułki szczęście wróżą.
- Prosto z ogrodów wiosny
- Wyległy pyszne jagody,
- Kwiaty rozwarły kielichy
- Powabnie stojąc na łąkach.
- Jeden jedyny jęczmień
- Jeszcze nie czuł się dobrze -
- Drogie ziarno pod chleb
- Samo nie chciało rosnąć.
- Stary i mocny Väinö
- Zamyślony głęboko
- Szedł niskim brzegiem morza,
- Co rozważnie szumiało.
- Tam znalazł sześć grubych ziaren;
- Zgarnął do torby siedem,
- Do mieszka z wiewiórczej skórki
- Nasienie drogie schował.
- Potem szedł siać u źródła
- Na skraju polany Osmo,
- Opodal studni Kalevy.
- Śpiewała mu wtedy sikora:
- "Jęczmień Osmy nie wzejdzie,
- Nie wzejdzie owies Kalevy,
- Jeśli się lasu nie zwali,
- Jeśli go ogień nie zmoże."
- Mocarny Väinämöinen
- Siekierę ostrą sprawił
- I w puszczy milcząc głucho
- Kładł drzewo tuż przy drzewie;
- Zajaśniał las polanami.
- Wyrąbał piękne drzewa,
- Zostawił wysoką brzozę,
- By ptaki na niej siadały,
- By mogła kukułka śpiewać.
- A wtedy sfrunął orzeł.
- Przeciął skrzydłami powietrze,
- Na wielkiej usiadł brzozie
- I takie stawia pytanie:
- "Dlaczegoś ją zostawił?
- Ta wielka biała brzoza
- Będzie pochwałą czynu,
- Jakiego jeszcze nie znam."
- Rzekł stary Väinämöinen:
- "To piękne drzewo stoi,
- By w górze ptak odpoczął,
- Aby się orzeł sadowił."
- Odrzekł mu król powietrza:
- "Jesteś podporą skrzydeł!
- Myśl twoja piękna i dobra
- Jak pióro w locie ptaka.
- Będę ci w twojej pracy
- Ptakiem pomagał na niebie!"
- Wtedy z trąby powietrznej
- Ogniem w zwalony las zionął
- I drzewa oddały popiół
- Jałowej na powrót ziemi.
- I stary Väinämöinen
- Wyciągnął sześć swoich ziarn,
- Siedem jęczmiennych pereł
- Z wiewiórczej wysypał skórki,
- Z woreczka chytrej kuny,
- Z gronostajowego miecha.
- Szedł Väinö sypiąc ziarno
- Swoimi garściami stwórcy
- I mówił: "Rzucam nasienie
- Rękami wszechmocnymi,
- Ze zgiętym karkiem je rzucam
- Własnymi grubymi palcami,
- Rzucam je wprost w glebę płodną,
- Na pola moje, by rosły.
- Ciebie, najstarsza pani,
- Która królujesz pod ziemią,
- Proszę, niechże mój jęczmień
- Bujnie kiełkuje w ziemi.
- Niech ziemia w moich rękach
- Krzepka będzie jak dąb,
- Niech jęczmień rośnie wysoko
- Jak wzrastał bujny las!
- Ziemio spękanych dłoni
- Obudź się chlebem na stole,
- Wypuszczaj szybko pędy
- I kłosy na nich osadź!
- Potęgo, która chmury
- Zwołujesz na wielkim niebie,
- Przybywaj do mnie na chmurze
- Wezbranej ciężkim deszczem!
- Ukko, Boże Najwyższy,
- Niebieski ojcze nasz,
- Co władasz obłokami!
- Przetnij na suchym niebie
- Drogi dla ciepłych dżdżów,
- Ostrogą gromu zbudź chmury!
- Pierwszą pchnij prosto ze wschodu,
- A drugą rzuć z północy,
- Trzecia niech ruszy z zachodu,
- Czwarta z południa niech skoczy.
- Daj z każdej deszcz kroplisty
- W kłosy młodego jęczmienia
- Aby był słodki jak usta
- Dziewczyny, która miód pije."
- Wtedy najwyższy bóg Ukko
- Stanął pośrodku chmur:
- Pchnął pierwszą chmurę ze wschodu,
- Drugą z północy rzucił,
- Trzecia ruszyła z zachodu,
- Czwarta skoczyła z południa,
- Zebrał je wszystkie razem.
- Uderzył jedną o drugą.
- Otwarły się ciężkie upusty -
- Deszcz posiał miody obłoków
- Na jęczmień, na ziemię tłustą,
- Na łany, co szumiały,
- Na kłosów kolczasty wąs,
- Który przebijał ulewę,
- Na pęczniejące pędy,
- Które deszcz chciwie ssały,
- Na ziemię wydartą puszczy
- Trudem starego Väinö.
- Nazajutrz po tej ulewie,
- Dwa dni, dwie noce i trzy,
- Pod koniec siódmego dnia
- Mocarny Väinämöinen
- Na jawie śni swe pola:
- Jęczmień wyrósł nad podziw;
- Kłos z sześciogrannych ziarn,
- Słoma - trzy węzły każda.
- Nadleciała kukułka.
- Po deszczu lśnią jej pióra,
- A gardło wiosenne świeże:
- "Kto tu zostawił tę brzozę?
- Dlaczego brzozy nie tknięto?"
- Spojrzał ku niebu Väinö,
- Rozejrzał się dokoła:
- "Nie ściąłem brzozy, by rosła,
- Abyś ty miała dom,
- To piękne drzewo dla ciebie.
- Śpiewaj pośrodku dnia,
- Śpiewaj wieczorem i rankiem,
- Dla czarnych grud tej ziemi
- Pieśni złotej nie żałuj.
- Niech się twą pieśnią wykłosi
- Uprawne dno urodzaju!
- Śpiewaj od nieba do ziemi,
- Niech się rozległy nasz kraj
- Napełni zapachem chleba."
